تجربه‌های ناموفق خودروسازان داخلی

دو قطب خودروسازی ایران یعنی سایپا و ایران‌خودرو سالیان سال با حمایت دولت درزمینهٔ وضع تعرفهٔ گمرکی بالا و ممنوعیت واردات خودرو، به تولید محصولات قدیمی خود ادامه داده و مصرف‌کنندهٔ ایرانی نیز به‌ناچار مجبور به خرید و استفاده از آن‌ها بود. خودروسازان داخلی هم که زیر چتر حمایتی دولت احساس امنیت کرده و خریداران را نیز در صف خرید خودروهایشان می‌دیدند، هیچ حرکتی درزمینهٔ بهسازی و یا تولید محصولات جدید نمی‌کردند. در آن سال‌ها خودروهای کهنه‌ای همچون پیکان، رنو 5، نیسان پاترول و… همچنان با همان شکل و ظاهر اولیه تولیدشده و در بازارِ بی‌رقیب می‌تاختند.

ولی اوضاع در حال تغییر بود. در دههٔ 80 شمسی درهای واردات خودرو بازشده و خودروسازان خصوصی و کوچکی همچون کرمان خودرو، زاگرس خودرو، گروه بهمن و… نیز اقدام به مونتاژ محصولات جدید و به‌روزی مانند دوو سی یلو، پروتون ویرا، مزدا 323 و… نمودند. بدین ترتیب غول‌های خودروسازی داخلی، رقبای تازه‌نفسی را در مقابل محصولات قدیمی خود دیده و احساس خطر کردند. از سوی دیگر مصرف‌کنندهٔ ایرانی نیز از خودروهای تکراری و قدیمی خسته شده بود.

به همین دلیل قطب‌های اصلی صنعت خودروسازی ایران در آن سال‌ها اقدام به بهسازی محصولات در حال تولید خود و یا ساخت محصولات جدیدی کردند. این روند تا جایی پیش رفت که در دههٔ 80 شاهد عرضهٔ بیشترین تعداد از خودروهای جدید یا فیس لیفت شده از سوی خودروسازان داخلی هستیم. خودروهایی چون پژو پارس (که البته در سال 1379 به بازار آمد)، پراید 141 و سمند LX ازجملهٔ همین محصولات جدید هستند؛ اما همهٔ محصولات به‌اصطلاح جدیدِ عرضه‌شده در آن سال‌ها موفق نبوده و بسیاری از تلاش‌های خودروسازان داخلی جهت عرضهٔ محصولات جدید با استقبال سرد خریداران و شکست مواجه شدند. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به محصولات ناموفق خودروسازان داخلی که چند سالی بیشتر بر روی خط تولید باقی نمادند.

پارس‌خودرو سپند 2
تولید رنو 5 در شرکت سایپا از سال 1355 آغازشده و در سال 1372 متوقف شد؛ اما پس از چند سال و به دلیل نبود خودرویی ارزان‌قیمت در بازار، سایپا خط تولید رنو 5 را به پارس‌خودرو منتقل کرده و در سال 1376 رنو 5 کاملاً ایرانی با نام سپند عرضه شد. سپند در ظاهر هیچ تفاوتی با رنو 5 نداشت اما به دلیل مشکلات کیفی نتوانست فروش چندان بالایی کسب کند. سپس پارس‌خودرو در سال 1378 نمونه‌ای جدید از سپند را بانام سپند 2 تولید نمود که تغییراتی در چراغ‌ها، جلوپنجره و سپرهای آن ایجادشده بود. چندی بعد نسخهٔ اسپرت سپند نیز بانام سپند جوانان به بازار عرضه شد؛ اما این محصولات جدید هم با استقبال روبرو نشده و سرانجام درحالی‌که پی کی به‌عنوان جایگزین سپند به بازار آمده بود تولید سپند در سال 1382 متوقف شد.

سایپا سفری
در سال 1379 سایپا تصمیم گرفت نسخهٔ استیشنی از پرفروش‌ترین محصول خود یعنی پراید را تولید کند. پراید استیشن که سفری نام‌گرفته بود، اولین تغییر ایجادشده بر روی پراید محسوب می‌شد. پراید سفری در قسمت جلو کاملاً مشابه پراید معمولی بود و فقط در قسمت عقب از چراغ‌های جدیدی بهره می‌برد؛ اما علیرغم تبلیغات رسانه‌ای گسترده برای این خودرو و همین‌طور برخورداری از صندوق بار جادار، به دلیل کم طرفدار بودن خودروهای استیشن در ایران، پراید سفری با استقبال سردی مواجه شده و تولید آن چند سال بعد پس ساخت تعداد اندکی متوقف شد.

سایپا کاروان
در اوایل دههٔ 80 سایپا تصمیم به ساخت یک خودروی ون با قیمت مناسب گرفت. چراکه در این بخش از بازار خودرویی با قیمت مناسب وجود نداشت. ون سایپا، کاروان نام داشت و بر روی شاسی زامیاد 24 یا همان نیسان وانت جونیور ساخته‌شده بود. موتور این ون نیز همان پیشرانهٔ Z24 متعلق به نیسان پاترول بود که با 2400 سی‌سی حجم 105 اسب بخار قدرت و 190 نیوتن متر گشتاور تولید می‌کرد. علاوه بر این، چراغ‌های جلوی کاروان متعلق به میتسوبیشی لنسر بوده و بسیاری از قطعات آن نیز از پراید قرض گرفته‌شده بود. کاروان که اولین ون ساخت ایران بشمار می‌رفت مجهز به سه ردیف صندلی بوده و ظرفیت حمل 7 نفر را داشت. بااین‌حال به دلایلی چون کیفیت ساخت پایین و امکانات رفاهی کم، کاروان به فروش چندانی دست نیافته و پس از چندی با خط تولید خداحافظی کرد.

نیسان سرانزا
در اوایل دههٔ 80 پارس‌خودرو اقدام به مونتاژ خودروهای ساخت نیسان بانام‌های رونیز و پیکاپ نمود. رونیز یک SUV باقابلیت‌های آفرود مناسب بود و پیکاپ نیز وانتی بود که در دو نوع تک و دو کابین عرضه می‌شد. به دلیل نبود خودروی SUV با قیمت مناسب در آن سال‌ها و همچنین اختلاف قیمت زیاد پیکاپ با رونیز، بسیاری از افراد اقدام به نصب اتاق بر روی قسمت بار نسخهٔ دو کابین نیسان پیکاپ کرده و آن را تا حدودی شبیه به SUVها می‌کردند. به همین دلیل پارس‌خودرو تصمیم به عرضهٔ یک SUV سه ردیفه بر اساس نیسان پیکاپ گرفت. این خودرو سرانزا نام گرفت و در سال 1382 به بازار آمد؛ اما به دلیل کیفیت ساخت پایین و ضعف موتور جهت حمل 7 سرنشین با استقبال بسیار ضعیفی روبرو شده و از خط تولید کنار گذاشته شد.

پژو 405 GLI
پس از ورود پژو 405 به بازار ایران، این خودرو به یکی از محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین خودروهای ایران تبدیل شد. همین امر موجب گردید که ایران‌خودرو محصولات دیگری چون پژو RD و پژو پارس را بر اساس آن تولید کند. این شرکت در سال 1383 نسخه‌ای ارزان‌قیمت از پژو 405 GLX را بانام GLI به بازار عرضه کرد. ایران‌خودرو سعی کرده بود با حذف تعدادی از تجهیزات 405، قیمت آن را کاهش داده تا قشر کم‌درآمد جامعه را به آن جلب کند. در 405 GLI تجهیزاتی چون شیشه‌های برقی جلو، آینه‌های جانبی برقی، ریموت کنترل، رنگ‌های متالیک و… حذف‌شده بود و با قیمت 10 میلیون تومان بفروش می‌رسید که حدود 2 میلیون تومان کمتر از 405 GLX بود؛ اما خریداران همان 405 GLX را بر نسخهٔ ارزان‌سازی شده ترجیح دادند و به همین دلیل حدود یک سال بعد تولید پژو 405 GLI متوقف شد.

سیتروئن زانتیا 2
در این لیست بازهم به شاهکار دیگری از سایپا برمی‌خوریم. این بار طراحان سایپا زانتیای بخت‌برگشته را به اتاق جراحی برده و آن را مورد فیس لیفت قرار داند. این شاهکار طراحی در سال 1387 بانام زانتیا 2 به بازار آمد. در قسمت جلوی خودرو جلوپنجره و سپر تغییر کرده و چراغ‌های نیز با الهام از رنو مگان طراحی‌شده بودند؛ اما در عقب تغییر چندانی ایجاد نشده و فقط قسمت وسط زه روی سپر حذف‌شده بود. به دلیل طراحی ناهماهنگ، مردم نیز از این زانتیای بدترکیب استقبال نکرده و چندی بعد تولیدش خاتمه یافت.

سمند EL
سمند به‌عنوان اولین خودرو با برند ملی در سال 1380 به بازار آمد و از امکانات مناسبی برای زمان خودش سود می‌بُرد. چندی بعد این خودرو فیس لیفت شده و بانام LX عرضه شد؛ اما ایران‌خودرو در همان سال‌ها تولید نسخه‌ای از سمند را بانام EL و با همان ظاهر سمند اولیه آغاز کرد. در سمند EL که در ابتدا فقط برای استفاده به‌عنوان تاکسی تولیدشده بود بسیاری از تجهیزات خودرو حذف‌شده بودند؛ اما در سال 1388 ایران‌خودرو تصمیم گرفت سمند EL را به‌عنوان نسخه‌ای ارزان‌قیمت از سمند برای عموم مردم نیز به بازار عرضه کند. این خودرو امکانات کمتری نسبت به سمند LX داشت و با قیمت 13 میلیون تومان عرضه شد؛ اما این خودرو نتوانست نظر خریداران را به خود جلب کند. به همین دلیل چندی بعد تولید سمند LE متوقف‌شده و سمند SE با ظاهری جدید به‌عنوان جایگزین آن به بازار آمد.

زامیاد شوکا
شرکت زامیاد که حدود 4 دهه تولید وانت جونیور را بدون تغییر چندانی ادامه داده بود در اواسط دههٔ 80 تصمیم به ساخت نسخه‌ای جدید بر اساس این وانت گرفت. برای این کار زامیاد از اتاق یکی از وانت‌های تولیدی شرکت چینی Foday استفاده کرده و آن را بر روی شاسی جونیور نصب نمود. این وانتِ جدید شوکا نام‌گرفته و با قیمت و تجهیزات بیشتری به بازار عرضه شد. ولی علیرغم وجود برخی تغییرات مثبت، خریداران از شوکا استقبال چندانی نکرده و به‌تازگی تولید این وانت متوقف‌شده است. البته زامیاد اخیراً فروش وانت پادرا را به‌عنوان نمونهٔ جدید جونیور و جایگزین شوکا آغاز کرده است.